WSB Chorzów - UnderWSB

Sepi

Uszczegółowione zagadnienia do egzaminu z 21.01.06r

źródło: www.wuesbe.fora.pl

1. Podstawowe działy ekonomii i zakres ich badań.
2. Główne idee Merkantylizmu (są 4).
3. Czym jest autarkia?
4. Koncepcja porządku naturalnego.
5. Koncepcja czystego dochodu.
6. Podział społeczeństwa przez Fizjokratów.
7. Równowaga i nierównowaga w szkole klasycznej.
8. Gospodarka u Keynes’a
9. Dobra produkcyjne a konsumpcyjne.
10. Istota płynności dobra.
11. Scharakteryzuj: praca, kapitał, ziemia.
12. Własność kolektywna i własność prywatna.
13. Aspekt prawny i ekonomiczny własności.
14. Czym jest Index wolności gospodarczej?
15. Czym jest etatyzacja życia gospodarczego?
16. Warunki bycia kapitalistą.
17. Funkcje Rynku.
18. Gwarancja prywatnej własności podstawą rozwoju gosp. rynkowej.
19. Wady i zalety bankructw.
20. Klasa uniwersalna w komunizmie.
21. Idea pracy bezpośrednio społecznej.
22. Obumieranie państwa.
23. Awangarda proletariatu.
24. System nomenklatury.
25. Słodkie i gorzkie jarzmo budżetu.
26. Rozdzielnik a dyrektywy.
27. Przejawy gigantyzmu.
28. Plan Balcerowicza i jego założenia.
29. Reprodukcja prosta, zawężona, rozszerzona.
30. PKB a PNB
31. Metoda MPS i SNA (w liczeniu PKB)
32. 3 aspekty krytyki PKB (antydobra, zanieczyszczenie środowiska).
33. Intensywna i ekstensywna droga rozwoju gospodarczego.
34. Cechy cyklu koniunkturalnego.
35. Teorie zewnętrzne i wewnętrzne cyklu.
36. Inflacja i jej tempo.
37. Podatek losowy w inflacji.
38. Stagflacja i deflacja.
39. Warunki bycia bezrobotnym w NOP.
40. Bezrobocie frykcyjne i chroniczne.
41. Bezrobocie jawne, niejawne, ukryte.
42. Bezrobocie koniunkturalne i strukturalne.
43. Mierniki bezrobocia.
44. Środki aktywne i pasywne walki z bezrobociem.
45. Funkcje zasiłku i sprzeczność między nimi.
46. Prawo Okuna.

39. Warunki bycia bezrobotnym w NOP.

Bezrobocie to sytuacja w której mniejsza lub większa liczba osób poszukuje bezskutecznie pracy. Międzynarodowa Organizacja Pracy określa następujące warunki uznania osoby za bezrobotną :

- fakt pozostawania bez pracy
- zdolność do pracy
- gotowość do podjęcia pracy
- rejestracja we właściwym rejestrze pracy

40. Bezrobocie frykcyjne i chroniczne.

Bezrobocie frykcyjne - krótkookresowe - bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmiany miejsca zamieszkania.

Bezrobocie chroniczne - długookresowe - bezrobocie chroniczne, trwające powyżej 2 lat, powoduje zwiększenie liczby bezrobotnych, którzy utracili prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania.

41. Bezrobocie jawne, niejawne, ukryte.

Bezrobocie jawne - osoby są zarejestrowane w Urzędzie Pracy (oblicza się na podstawie liczby osób uprawnionych do otrzymania zasiłku, nie obejmuje ono osób nie zarejestrowanych)

Bezrobocie niejawne - osoby nie rejestrują się w Urzędzie Pracy

Bezrobocie ukryte - osoby pracujące, ale zbędne z ekonomicznego punktu widzenia (Najbardziej oczywistą reprezentacją bezrobocia ukrytego są zbędne ręce do pracy w gospodarstwach rolnych).

42. Bezrobocie koniunkturalne i strukturalne.

Bezrobocie koniunkturalne - charakteryzuje się cyklicznością rozwoju gospodarczego (występujące podczas kryzysów ekonomicznych, np. spadek popytu na dobra i usługi)

Bezrobocie strukturalne - powstaje w skutek niedopasowania ilości i struktury podaży pracy do zmniejszającego się popytu na prace.

43. Mierniki bezrobocia.

Miarę bezrobocia określa się przy pomocy badań aktywności ekonomicznej ludności.

stopa bezrobocia :
- ilu bezrobotnych przypada na ile miejsc pracy
- ilu bezrobotnych przypada na jednego pracownika biura pracy

Naturalna stopa bezrobocia występuje wówczas, gdy rynek pracy jest w stanie równowagi, czyli, gdy poszukujący pracy znajdą pracę szybko i Ci którzy poszukują pracowników również znajdą ich szybko.

44. Środki aktywne i pasywne walki z bezrobociem.

środki aktywne - służą zwiększeniu zatrudnienia produkcyjnego i rozszerzają potencjał wytwórczy

środki pasywne - zmniejszenie podaży siły roboczej : zasiłki, obniżenie wieku emerytalnego.

45. Funkcje zasiłku i sprzeczność między nimi.

- funkcja motywacyjna ( mająca na celu poszukiwanie pracy )
- funkcja dochodowa ( stanowiąca podstawowe źródło utrzymania )

46. Prawo Okuna.

Dla kazdego punktu procentowego o jaki stopa bezrobocia przewyższa naturalną stopę bezrobocia realny PKB jest niższy o 2,5% od potencjalnego PKB.
Inaczej - dla każdego procentowego wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia luka PKB podwyższa się o 2,5%

1. Podstawowe działy ekonomii i zakres ich badań.

MAKROEKONOMIA – bada całą gospodarkę (inwestycje, bezrobocie, produkt krajowy brutto, gałęzie przemysłu).

MIKROEKONOMIA – bada zachowania konsumentów, producentów, firm na rynku; bada czynniki regulujące rynek i konkurencję; stara się określić i zdefiniować prawa i zależności regulujące rynek i konkurencję.

MEZOEKONOMIA - zajmuje się analizą zjawisk gospodarczych w działowo - gałęziowej strukturze produkcji i zatrudnienia.

2. Główne idee Merkantylizmu.

Merkantyliści uważali, że państwa są bogate, jeśli dysponują dużą ilością kruszcu, najlepiej złota. Powinno się, więc utrudniać wywóz złota z kraju, popierać eksport, zwalczać import, (bo za granicę kupuje się i sprzedaje za złoto i srebro). Miało to nawet pewne uzasadnienie w czasach, kiedy wojna była przedłużeniem polityki. Do wojny potrzebni byli najemnicy, którzy zabijali i ginęli za złoto.

Merkantyliści uważali, że:

kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują,
kraj, który ma najwięcej bogactwa wygrywa tę konkurencję,
kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa.

3. Czym jest autarkia?

Autarkia, samowystarczalność gospodarcza to cecha gospodarki lub cel polityki gospodarczej, prowadzonej przez państwo lub grupę państw, dążące do zaspokojenia wszelkich potrzeb gospodarki, zarówno konsumpcyjnych jak i produkcyjnych, w ramach własnych możliwości.

4. Koncepcja porządku naturalnego.

Porządek naturalny (filozoficzna podstawa fizjokratyzmu) określa najpomyślniejsze proporcje i warunki działania gospodarczego; wynika z tego zasada wolnej konkurencji.
Fizjokraci akcentowali znaczenie pracy (decydowała o bogactwie społeczeństwa) i rolnictwa jako jedynego źródła bogactwa.

Zmierzał do gospodarczej przebudowy monarchii i do rekonstrukcji ustroju feudalnego. Podstawowym dobrem produkcyjnym była ziemia, a rolnictwo to siła w rozwoju społeczeństwa.

5. Koncepcja czystego dochodu.

Wzrost dobrobytu narodowego zależy od czystego dochodu, który dać może tylko ziemia, albowiem w przemyśle i handlu jedynie przerabiamy lub zmieniamy istniejące rzeczy, podczas gdy rolnik i górnik uzyskują dobra zupełnie nowe, których przedtem nie było, bądź to wydobywając je z łona ziemi, bądź też zawdzięczając je twórczym siłom przyrody, np. urodzajności gruntu. Gdyby nie było rolnictwa, nie byłoby ani handlu ani przemysłu, bo nie byłoby środków produkcji i towarów, lecz z drugiej znowu strony w braku produkcji przemysłowo-handlowej, rolnik musiałby się starać o zaspokojenie wszystkich swych potrzeb, o swe utrzymanie, narzędzia itp., a tym samem nie mógłby tyle sił i czasu poświęcić uprawie roli. Dlatego też handel i przemysł są wprawdzie zawodami drugorzędnymi, zależnymi od rolnictwa lecz użytecznymi.

6. Podział społeczeństwa przez Fizjokratów.

Były trzy grupy - klasa właścicieli ziemskich - świeccy i duchowni; klasa produkcyjna (rolnictwo); klasa jałowa (poza rolnictwem); Porządkiem natury była : własność, wolność, poszanowanie pracy.

9. Dobra produkcyjne a konsumpcyjne.

Dobra produkcyjne – jeden z czynników wytwórczych, są wykorzystywane do wytwarzania innych dóbr, ale w przeciwieństwie do surowców są zwykle trwałe - rzeczowe elementy wykorzystywane przez człowieka w procesie produkcji (środki produkcji).
• środki pracy
• przedmioty pracy

Dobra konsumpcyjne – służące do czerpania z nich korzyści bezpośrednio po nabyciu, czyli nie służące do wytworzenia innych dóbr (żywność, ubrania, długopisy, budynki, samochody itp.)

15. Czym jest etatyzacja życia gospodarczego?

Etatyzacja życia gospodarczego, czyli inaczej mówiąc bardzo wiele czynności gospodarczych zarezerwowanych jest dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych, a nie dla prywatnych firm

17. Funkcje Rynku.

Funkcje rynku :
- za pośrednictwem rynku dokonuje się wycena dóbr
- rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych
- warunkuje racjonalną alokacje zasobów
- umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce
- weryfikator celowości produkcji
- mechanizm dostosowania produkcji do potrzeb

19. Wady i zalety bankructw.

Zalety : oczyszczanie rynku z produktów i usług niepotrzebnych ( zbędnych ), stworzenie miejsca dla innych innowacyjnych firm
Wady : upadłość firm, a tym samym mniej pieniędzy dla państwa z podatków, likwidacja stanowisk pracy dla ludzi

30. PKB a PNB

Produkt narodowy : suma dochodów wszystkich podmiotów wytwórczych danej narodowości, niezależnie od tego, na terenie jakiego kraju się znajdują

Produkt krajowy : suma produkcji wszystkich podmiotów wytwórczych zlokalizowanych w granicach administracyjnych danego kraju, niezależnie od tego jakiej są one narodowości

Produkt Narodowy = Produkt Krajowy + saldo wymiany dochodów z zagranicą ( zyski przywiezione ) – zyski wywiezione.

32. 3 aspekty krytyki PKB (antydobra, zanieczyszczenie środowiska).

Ułomności PKB :
- nie zawiera produkcji niezarejestrowanej ( tzw. „szara strefa” oraz produkcja gospodarstw domowych na własne potrzeby ( np.: praca gospodyń domowych )
- nie uwzględnia wartości czasu wolnego ( wypoczynku )
- nie ujmuje tzw. efektów zewnętrznych produkcji ( np.; zanieczyszczenia środowiska )
- nie uwzględnia różnic cen w poszczególnych krajach
- nie odzwierciedla zróżnicowania dochodów w społeczeństwie ( np. wysoki PKB w Kuwejcie nie przekłada się na dobrobyt wszystkich obywateli )
- jest tym większy, im więcej wydaje się na zbrojenia, a zdaniem niektórych ekonomistów wydatki te nie zaspokajają potrzeb społeczeństwa
- nie uwzględnia liczebności społeczeństwa ( dlatego pojawiło się pojecie „PKB per capita” czyli PKB w przeliczeniu na osobę )

Najważniejsze :
- nie zawiera szarej strefy
- nie zawiera działalności niezarejestrowanej
- antydobra

antydobro - dobro, które nie powoduje zwiększenia dobrobytu

33. Intensywna i ekstensywna droga rozwoju gospodarczego.
Ekstensywna ( ilościowa ) – zmiana ilości pracy, ziemi, kapitału, liczby maszyn itp.
Intensywna ( jakościowa ) – zmiana technologii, organizacji pracy, wykształcenia, kwalifikacji

Sepi

Makro wykład 17.09.2005r. (thx Jola) [wuesbe]

MEZOEKONOMIA - zajmuje się opisem zmian strukturalnych w gospodarcze, czyli czyli zmian relacji między gałęziami i sektorami produkcji i zatrudnienia oraz regionami.

MERKANTYNIZM - pierwsi badacze zaczynający opisywać zjawiska gospodarcze. Państwa są bogate jeżeli posiadają mnóstwo kruszcu najlepiej złoto. Powinno się utrudnić wywóz złota, popierać eksport i zwalczać import. Źródeł powiększania ......... szukali w pozyskiwaniu kruszców i handlu narodowym połączonym z podbojami nowych terenów, protekcji celnej.
Główne idee merkantynistów:
a) utorzsamianie bogactwa z kruszcem i pieniądzem kruszcowym
b) dodatni bilans obrotu z zagranicom jako środek pomocniczy w zdobywaniu kruszców
c) interwencjonizm państwowy - państwo popierało rozwuj przedsiębiorstw i ułatwiało ten rozwuj
d) autarkia (pełna samowystarczalność) - ponieważ gospodarka dąży do nadwyżki eksportu to ideałem byłoby powiązać przemysł krajowy z rolnictwem aby import nie był wogule potrzebny.

FIZJOKRATYZM - jest związana z fizjologią. Gdyż uważali oni, że gospodarka funkcjonuje jak organizm człowieka.
Twórcą był Francoise Quesnay (czyt. Fransua Kane). Opracował on tzw tablice ekonomiczne, czyli pierwszy model całej gospodarki. Głosili wyższość rolnictwa nad innymi działami produkcji, zwalczali protekcjonizm.Byli zwolennikamiwolnego handlu, przedsiębiorczości, liberalizmu. System ten opierał się na trzech koncepcjach:
a) koncepcja porządku naturalnego jako ustawionego przez Boga. Podstawę ustroju tworzą wolność i własność. Naturalnym prawem człowieka jest tak kształtować swój los aby to było dla niego jak najlepsze i nie krzywdzić innych ("żyj i daj żyć innym")
b) koncepcja czystego dochodu
dochód czysty - to suma dóbr i usłóg wytworzonych w danym roku.
Pomijali oni problem wartości utorzsamiając ją z użytecznością. To doprowadziło do uznania wyłącznie produkcyjności ziemi jako jednego czynnika, który zapewnia powstanie nowych dóbr.
c) koncepcja obiegu dóbr
Zakładali wędrówkę dochodu z jednej klasy do drugiej w postaci różnego rodzajudóbr. Dzielili społeczeństwo na trzy klasy:
- produkcyjną (rolnictwo)
- właścicieli (posiadaczy ziem, tych którzy sprawowali władzę)
- jałowa (pracujący w handlu, przemyśle)
Według fizjokratów:
1. w gospodarce powinien być wolny handel
2. rolą państwa jest strzec porządku naturalnego (państwo odpowiada za oświate i ochrone monarchii)
3. należy prowadzić roboty publiczne, których celem będzie budowa dróg i kanałów)
4. w kraju powinien być jeden podatek ściągany od dochodu czystego, czyli klasa właścicieli.

SZKOŁA KLASYCZNA
Dała początek nowej ekonomii. Związana jest z nazwiskami: Adama Smitha i Davida Ricardo.
Adam Smith - do historii przeszedł jako twórca dzieła "badanie nad naturom i przyczynami bogactwa narodów". Domaga się wolności handlu, wolnej konkurencji i sprawiedliwych niskich podatków. Był zwolennikiem własności prywatnej. Państwu pozostawiał pełnienie roli "stróża nocnego", czyli dbałości o porządek i przestrzeganie prawa. Mówił o "niewidzialnej ręce rynku", która sama uruchamia mechanizmy równowagi w gospodarce. Zakładał, że w gospodarce w drugim okresie będzie równowaga jeżeli nie będzie się zakłucać jej funkcjonowania. Zgadnie z tą koncepcją jeśli wzrasta bezrobocie to coraz bardziej zaczynają spadać ceny pracy. Spadek ceny pracy powoduje, że po pewnym czesie wzrasta zatrudnienie i dochodzi do orzywienia gospodarczego. Nierównowaga jest zjawiskiem przejściowym (np. winą za bezrobocie klasycey obciążają przepisy ograniczające elastyczność płac oraz związki zawodowe). Rząd nie powinien ingerować w rocesy gospodarcze, ponieważ "niewidzialna ręka rynku" sama uruchamia mechanizmy równowagi w gospodarce. U podstaw tego spojrzenia leżało przekonanie, że interesy społeczne są wypadkową interesów indywidualnych. Społeczeństwo - to suma jednostek kierujących się zasadą korzyści materialnych przyczyniających się w ten sposób do korzyści społecznych. Elementem łączącym interes społeczny i jednostki jest rynek zapewniający dążenie gospodarki do równowagi.

John Keynes (czyt. Dżon Kejns) - ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza. Odrzucił on prymat wolnej konkurencji. Państwo powinno aktywnie działać na polu gospodarczym. Według niego gospodarka ze swej natury ma charakter niestabilny i wymaga stosowania aktywnych posunięć polityki gospodarczej żeby wyeliminować bezrobocie i inflację. Siły tkwiące wewnątrz gospodarki nie mogą zapewnić jej równowagi nawet przy pewnym wykożystaniu zasobów siły roboczej i zasobów kapitałowych. Przyczyną takiego stanu jest niedostateczny popyt. Potrzebny jest więc czynni, który przeciwdziałałby brakowi popytu wynikającemu z przewagi oszczędności nad inwestycjami. Tę funkcję stymulatora popytu powinno przejąć państwo.

MOLETARYZM - wykazuje skłonność do postrzegania inflacji i niestabilności gospodarki jako problemu monetarnego. Rozwiązania monetarystyczne polegają na redukowaniu ilości pieniądza w obiegu. Uważają oni, że gospodarka ze swej natury ma charakter stabilny i zwykle powróci do naturalnego stanu po okresie przejściowej nierównowagi. Wierzą w zdolność prywatnego sektora do samonaprawy i sceptycznie oceniają zdolność rządu do sterowania gospodarką. Są również przekonani, że zawsze należy spodziewać się jakiegoś poziomu bezrobocia przy założeniu dążenia ludzi do znalezienia najlepszych z możliwych miejsc pracy i istnieniu systemu zasiłku dla bezrobotnych oraz zasiłków socjalnych. Monetaryści bardziej dążyli do redukcji inflacji, a nie zmniejszenia bezrobocia.

MAKROEKONOMIA

24.09.2005 r.

USTROJ GOSPODARCZY

Sytuacja gospodarcza – o tym jaka ona jest decyduje pieniężna wartość dóbr będących w posiadaniu podmiotów.
Dobra – to wszelkie środki służące do zaspakajania potrzeb. Dobra dzielimy na produkty i usługi. Dobra wolne nie występują w procesie produkcyjnym tylko w przyrodzie (woda, powietrze). Podstawowy podział dóbr to podział na dobra konsumpcyjne i produkcyjne.

Płynność dobra jest to łatwość zamiany dobra na gotówkę.
W celu zaspokojenia potrzeb człowiek przekształca w procesie produkcyjnym wszystkie dostępne zasoby. Produkcja jest możliwa dzięki wykorzystaniu czynników produkcji, które dzielimy na trzy grupy: prace, kapitał, ziemie.

PRACA:
- człowiek i jego umiejętności
KAPITAŁ:
- rzeczowy - środki pracy
- finansowy
ZIEMIA:
- bogactwa, które są na tej ziemi

Sztuczne substytuty (włókna, sztuczne diamenty)
Środki pracy – maszyny, urządzenia, narzędzia.
Przedmioty pracy – surowce, półfabrykaty.
Prawo do posiadania – przysługuje każdemu kto w sposób legalny może zostać właścicielem danego dobra.
Własność – jest to zbiór efektywnie wykorzystanych uprawnień, praw własności jakimi dany właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własności. Na zbiór uprawnień składa się:
· faktyczne korzystanie z własności,
· bezpośredni lub pośredni udział w podejmowaniu istotnych decyzji dotyczących wykorzystania własności lub zarządzania nimi.

WŁASNOŚCI:
- WŁASNOŚĆ PRYWATNA:
- drobnotowarowa
- pracownicza
- kapitalistyczna:
- indywidualna własnność kapitalistyczna
- zbiorowa własność kapitalistyczna
- PUBLICZNA
- SPÓŁDZIELCZA (KOLEKTYWNA):
- komunalna
- państwowa

Własność prywatna – prawo własności jednostek mimo pewnych ograniczeń są wyłączne i dobrowolnie przekazywane.
Mamy dwa rodzaje praw przysługujące jednostce:
· zasada wyłączności – jednostka może wyłączyć innych z posiadania rzeczy,
· zasada swobody transferu – jednostka może dowolną rzecz komuś przekazać.

Własność drobnotowarowa – obejmuje ona zasoby skupione w niewielkich firmach.
Własność prawnicza – spotyka się rzadko, prawnicy stają się właścicielami danego przedsiębiorstwa.
Własność kapitalistyczna – majątek nagromadzony w firmie jest własnością wielu osób (Sp. Akcyjna, Sp. Z O.O.).
Własność komunalna – większość zasobów jest własnością gminy (szkoła podstawowa, przychodnie osiedlowe.
Własność państwowa – zasoby należą do państwa (parki narodowe, uniwersytety, kliniki publiczne).
Własność spółdzielcza – (Sp. Kapitałowa ponieważ ma wielu właścicieli)
1) udziały w spółdzielni są nieprzekazywalne
2) wpływ zarządzania spółdzielnią nie zależy od wielkości przekazywanych wkładów.

ASPEKTY WŁASNOŚCI
Własność w sensie prywatnym rozumiana jest jako relacja między osobą a rzeczą, która polega na wyłączności posiadania rozporządzania i użytkowania tej rzeczy.
Własność w sensie ekonomicznym jest relacją między ludźmi jaka powstaje w związku z faktycznymi i niekoniecznie odzwierciedlonymi w przepisach prawa korzystaniem przez ludzi z rezultatu działalności gospodarczej oraz dysponowaniem czynnikami produkcji.

CZYNNIKI GOSPODARCZE – różnią się od siebie wagą (skutki).
Dzielimy je na trzy grupy:
- nakazane (podatki)
- zakazane (narkotyki)
- czynność uniemożliwiona (prostytucja)

USTRÓJ GOSPODARCZY – to ten element systemu gospodarczego, który decyduje na dłuższą metę o tym czy społeczeństwo będzie rozwijało się czy nie. Ustrój tworzą regulaminy prawne, które przesądzają o tym komu i jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jak może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze.

Sepi

zagadnienia do egzaminu z makroekonomi [wuesbe]

Makroekonomia - zagadnienia do egzaminu dla IiE

1. Makro- mikro- i mezoekonomia
2. Główne idee ekonomiczne merkantylistów i fizjokratów
3. Szkoła klasyczna w ekonomii
4. J. M. Keynes
5. Monetaryzm
6. Dobra produkcyjne i konsumpcyjne
7. Czynniki produkcji
8. Środki i przedmioty pracy
9. Pojęcie własności i jej rodzaje
10. Aspekt prawny i ekonomiczny własności
11. Pojęcie ustroju gospodarczego
12. Czym jest wolność gospodarcza i jak ją mierzyć?
13. Etatyzacja życia gospodarczego.
14. Cechy kapitalizmu
15. Cechy gospodarki nakazowej
16. Prywatna własność jako podstawa rozwoju gospodarki rynkowej
17. Bankructwo w gospodarce rynkowej
18. Wizja Marksa i Engelsa komunizmu (pojęcia: harmonijna wspólnota, alienacja, społeczny charakter jednostki ludzkiej, klasa uniwersalna, idea pracy bezpośrednio społecznej, obumieranie państwa)
19. Wizja leninowska komunizmu (pojęcia: najsłabsze ogniwo kapitalizmu, awangarda proletariatu, idea kierowniczej roli partii komunistycznej).
20.Wizja stalinowska komunizmu
21. Bogactwo a dobrobyt
22. System Rachunków Narodowych (SNA) a System Produkrtu Materialnego (MPS)
23. Trzy aspekty krytyki PKB
24. Grupa produktywna i nieproduktywna w społeczeństwie
25. Składniki wzrostu gospodarczego
26. Droga intensywna i ekstensywna wzrostu gospodarczego
27. Cykl koniunkturalny i jego cechy
30. Teorie zewnętrzne i wewnętrzne wyjaśniające źródła cykli
31. Inflacja i jej tempo
32. Podatek losowy w inflacji
33. Stagflacja i deflacja
34. Pojęcie bezrobocia
35. Bezrobocie frykcyjne i chroniczne
36. Bezrobocie jawne, niejawne i ukryte
37. Bezrobocie koniunkturalne i strukturalne
38. Mierniki bezrobocia
39. Środki aktywne i pasywne walki z bezrobociem
40. Funkcje zasiłku

Odpowiedzi:

1. Makro- mikro- i mezoekonomia

MAKROEKONOMIA – bada całą gospodarkę (inwestycje, bezrobocie, produkt krajowy brutto, gałęzie przemysłu).
MIKROEKONOMIA – bada zachowania konsumentów, producentów, firm na rynku; bada czynniki regulujące rynek i konkurencję; stara się określić i zdefiniować prawa i zależności regulujące rynek i konkurencję.
MEZOEKONOMIA - zajmuje się analizą zjawisk gospodarczych w działowo-gałęziowej strukturze produkcji i zatrudnienia.

2. Główne idee ekonomiczne merkantylistów i fizjokratów

Merkantyliści uważali, że państwa są bogate jeśli dysponują dużą ilością kruszcu, najlepiej złota. Powinno się więc utrudniać wywóz złota z kraju, popierać eksport, zwalczać import (bo za granicę kupuje się i sprzedaje za złoto i srebro). Miało to nawet pewne uzasadnienie w czasach, kiedy wojna była przedłużeniem polityki. Do wojny potrzebni byli najemnicy, którzy zabijali i ginęli za złoto.

Fizjokraci - Jednym z najbardziej znanych wśród nich był François Quesnay (1694-1774), który wydał w 1758 roku dwa dzieła: Obraz ekonomiczny oraz Naczelne zasady rządu ekonomicznego. Fizjokraci wprowadzili do ekonomii dwie nowe zasady przeciwne merkantylizmowi. Pierwsza to postulat oparcia gospodarki na rolnictwie. Głosili przewagę rolnictwa, górnictwa i rybołówstwa nad handlem i przemysłem. Traktowali ziemię jako źródło bogactwa, a rolników i górników jako jedyną warstwę wytwórczą. Produkcja zdaniem fizjokratów nie wytwarza bogactw, a jedynie przekształca i poddaje redystrybucji efekty pracy klasy wytwórczej. Drugą zasadą przeciwną merkantylizmowi była wprowadzona przez Paul-Pierre Mercier de la Rivière’a (1720-1793) zasada „przyrodzonego i niezmiennego porządku społecznego”, według którego należało działać; uznać go i pozostawić mu zupełną wolność: „laisser faire, laisser passer”. Obie zasady prowadziły do przywrócenia korzystnych warunków dla swobodnej działalności gospodarczej po czasach merkantylizmu. Pierwsza zasada stwierdzała pierwszeństwo rolnictwa i pozyskiwania surow-ców, ale nie doceniała wartości pracy ludzkiej w przemyśle, (co uwypuklił Adam Smith, który podobnie jak fizjokraci krytykował merkantylizm). Druga zasada naturalnego porządku nawiązywała do pozytywnych idei Oświecenia, potrzeby harmonii w rozwoju gospodarczym. Była postulatem wprowadzenia rzeczywistej wolności gospodarczej i została kompletnie wypaczona w późniejszych wersjach angielskiego liberalizmu ekonomicznego, do czego niebawem wrócimy.

3. Szkoła klasyczna w ekonomii

Wykorzystywała leseferyzm oraz koncepcję porządku naturalnego fizjokratów, twórca tej szkoły był A. Smith i napisał „Bogactwo narodów”.
Ekonomia klasyczna zakłada:
• gospodarka rządzi obiektywne prawo i tzw. Mechanizm rynkowy ( niewidzialna ręka rynku)
• państwo ma nie ingerować w system gospodarczy i ma pełnić role tzw. stróża nocnego
• poziom cen i płac jest zmienny
A.Smith (1723-1790)

4. J. M. Keynes

John Maynard Keynes (urodzony 5 czerwca 1883 w Cambridge - zmarł 21 kwietnia 1946 w Firle, Wielka Brytania) - angielski ekonomista, którego poglądy wywierały duży wpływ na myśl ekonomiczną w okresie od lat 30. do 60. XX wieku.
Keynesizm - to jedna z dwóch wiodących w XX-wiecznych szkół makroekonomicznych, której inicjatorem był John Maynard Keynes.
Kluczowym punktem tej szkoły jest odrzucenie tezy klasycznej ekonomii, że nie regulowany wolny rynek dąży zawsze do równowagi popytu i podaży, oraz że przy polityce szybkich zmian podstawowych stóp procentowych, podążających za naturalnym popytem na pieniądz, jest możliwe uzyskanie niemal pełnego zatrudnienia. Zdaniem Keynesa między polityką stóp procentowych a wielkością bezrobocia nie występuje żadna silna zależność, co jest zawarte w jego słynnej sentencji "money does not matter" (w wolnym tłumaczeniu: ilość pieniądza na rynku nie ma znaczenia).

5. Monetaryzm

W najogólniejszym sensie monetaryzm to dział ekonomii zajmujący się badaniem wpływu polityki pieniężnej państwa na dochód narodowy. W obrębie tego działu ekonomii istnieje szereg rozbieżności teoretycznych i ideologicznych. Monetarystą nazywa się w tym sensie każdego ekonomistę zajmującego się tą dziedziną niezależnie od jego poglądów w tej sprawie.
Monetaryzm to również szkoła ekonomicznego myślenia. Monetaryzm ogólnie biorąc jest powrotem do klasycznych, XIX-wiecznych poglądów w tej sprawie (choć jest on obecnie dużo bardziej subtelny i złożony) stojącym w ostrym konflikcie z inną szkołą ekonomiczną zwaną keynesizmem. Monetarystą jest w tym sensie zwolennik tej szkoły myślenia ekonomicznego.

6. Dobra produkcyjne i konsumpcyjne

Dobra produkcyjne – (środki produkcji) rzeczowe elementy wykorzystywane przez człowieka w procesie produkcji.
• środki pracy
• przedmioty pracy

Dobra konsumpcyjne (żywność, ubrania, długopisy, budynki, samochody itp.)

7. Czynniki produkcji

Czynniki produkcji to wszystkie dobra pierwotne i ekonomiczne oraz praca stosowane w produkcji do wytwarzania dóbr i usług. Dzielą się na:
a) ziemię - dobra pierwotne, np. surowce mineralne, lasy, wody itp.;
b) pracę - ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami;
c) kapitał - ekonomiczne dobra produkcyjne (maszyny, urządzenia, budynki, surowce itp.).

8. Środki i przedmioty pracy

Środki pracy, część kapitału rzeczowego (realnego) uczestnicząca w procesie produkcji, obejmująca dobra materialne, przy pomocy których człowiek oddziałuje na przedmioty pracy w celu wytworzenia produktów zaspokajających jego potrzeby.
Wśród środków pracy wyróżnia się narzędzia pracy (narzędzia proste, maszyny, urządzenia, aparaturę) bezpośrednio przekształcające przedmiot pracy oraz materialne warunki produkcji (hale fabryczne, budynki administracyjne, infrastrukturę techniczną), które nie biorą bezpośredniego udziału w wytwarzaniu produktów, ale są niezbędne do ich powstawania.
Dla potrzeb rachunkowości środki pracy dzieli się na środki trwałe, podlegające amortyzacji (o wartości przekraczającej określony przepisami poziom i okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok) oraz przedmioty nietrwałe, nie podlegające amortyzacji (o wartości niższej niż wartość środków trwałych lub okresie użytkowania krótszym niż jeden rok).

9. Pojęcie własności i jej rodzaje

Posiadanie własności jest istotą właściciela.
Własność polega na faktycznym i prawnym dysponowaniu materialnymi częściami przyrody a także tworami umysłu ludzkiego.
Własność ma swój aspekt materialny i prawny .
W znaczeniu materialnym wiąże się z wartością która należy do właściciela.
W znaczeniu prawnym to prawo do posiadania owej wartości ustanowione i regulowane przez państwo jak również ochrona tego prawa.

10. Aspekt prawny i ekonomiczny własności

ATRYBUTY PRAWA WŁASNOŚCI
Treścią prawa własności jest:
a) Władanie
b)Korzystanie - możliwość używania tej rzeczy, pobierania dochodów z nią związanych, prawo do jej zmieniania, zniszczenia (ale nie zawsze!)
c)Rozporządzanie - czynności prawne dążące do przekazania rzeczy.

Rodzaje własności (3 podziały form własności w oparciu o różne kryteria)
I. Kryterium liczby osób dysponujących własnością:
1. Własność indywidualna
2. Własność grupowa(kolektywna)
• własność spółdzielcza
• własność komunalna
• własność państwowa- udostępniana na co dzień uczestnikom
II. Kryterium: atrybut rozporządzania własnością
1. Własność prywatna (przysługuje konkretnej osobie)
2. Własność społeczna (przysługuje zbiorowości lub organom przedstawicielskim)

Każda wł. indywidualna jest wł. prywatną . Własność grupowa jest prywatną gdy członkowie grupy dysponują prawem rozporządzania własnością każdy oddzielnie. Własność grupowa jest społeczną gdy właściciele nie mają odrębnego prawa decydowania o własności (np. własność państwowa, spółdzielcza )

III. Kryterium: charakter przedmiotu własności

1. Własność przedmiotów konsumpcji ( własność osobista :ubrania, przedmioty codziennego użytku)
2. Własność środków produkcji - wł. kapitałowa ( przy pomocy których wytwarzamy jakieś dobro)

11. Pojęcie ustroju gospodarczego

Ustrój gospodarczy – to ten element systemu gospodarczego, który decyduje na dłuższą metę o tym czy społeczeństwo będzie rozwijało się czy nie. Ustrój tworzą regulaminy prawne, które przesądzają o tym komu i jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jak może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze.

12. Czym jest wolność gospodarcza i jak ją mierzyć?

Wolność gospodarcza jest pojęciem zbiorczym, które obejmuje swoim zasięgiem szereg swobód odnoszących się zarówno do tych, które zamierzają podjąć działalność gospodarczą, jak i tych, którzy działalność taką już rozpoczęli.
Zagadnienie wolności gospodarczej stało się przedmiotem dyskusji za sprawą ustawy z dnia 23 grudnia 1988 roku o działalności gospodarczej. Wśród nowych zasad działalności gospodarczej unormowanych w tej ustawie pojawiła się także wolność gospodarcza. Odczytywano ją przede wszystkim jako swobodę w zakresie podejmowania działalności gospodarczej. W poprzednio obowiązującej ustawie uznano, że zasada wolności gospodarczej polega na przyjęciu generalnej klauzuli, według której każda działalność gospodarcza i wykonywana przez różne podmioty jest dozwolona, o ile przepisy ustawowe nie wprowadzają wyjątków.

13. Etatyzacja życia gospodarczego.

Etatyzm jest to pojęcie określające działalność gospodarczą państwa kapitalistycznego. Polega ona na zakładaniu przedsiębiorstw państwowych, tworzeniu udziałów państwa w przedsiębiorstwach prywatnych oraz na regulowaniu życia gospodarczego za pomocą środków administracyjnych. W szerszym ujęciu zaś, etatyzm oznacza wszelką ingerencję państwa w życie gospodarcze, w węższym – bezpośrednie podejmowanie zadań w produkcji i handlu.

14. Cechy kapitalizmu.

15. Cechy gospodarki nakazowej

NAKAZOWA GOSPODARKA, system ekon., w którym przedsiębiorstwa i inne instytucjonalne podmioty gospodarujące produkują i zużywają zasoby przede wszystkim na mocy dyrektyw otrzymywanych od władz centralnych.

16. Prywatna własność jako podstawa rozwoju gospodarki rynkowej

17. Bankructwo w gospodarce rynkowej

18. Wizja Marksa i Engelsa komunizmu (pojęcia: harmonijna wspólnota, alienacja, społeczny charakter jednostki ludzkiej, klasa uniwersalna, idea pracy bezpośrednio społecznej, obumieranie państwa)

Myśl przedstawicieli komunizmu utopijnego, zwłaszcza francuskiego, krytycznie przewartościowana przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, stała się jedną z podstaw, na której ukształtował się naukowy komunizm (marksizm).

19. Wizja leninowska komunizmu (pojęcia: najsłabsze ogniwo kapitalizmu, awangarda proletariatu, idea kierowniczej roli partii komunistycznej).

20.Wizja stalinowska komunizmu

21. Bogactwo a dobrobyt

22. System Rachunków Narodowych (SNA) a System Produkrtu Materialnego (MPS)

23. Trzy aspekty krytyki PKB

24. Grupa produktywna i nieproduktywna w społeczeństwie

25. Składniki wzrostu gospodarczego

26. Droga intensywna i ekstensywna wzrostu gospodarczego

27. Cykl koniunkturalny i jego cechy

Cykl koniunkturalny to okresowo dokonujące się zmiany w aktywności gospodarczej wokół określonego terenu.
Klasyczny, modelowy przebieg cyklu:
- Kryzys
- Depresja
- Ożywienie
- Rozkwit
Przyczyny zewnętrzne cyklu są różne w ujęciu teorii neoklasycznej i teorii Keynesa.
Klasycy uważają, że gospodarka sama się reguluje. Zakłócenie może wynikać z przyczyn zewnętrznych, będących w otoczeniu rynku np. ingerencja państwa.
W samym rynku można znależć przyczyny wewnętrzne , które powodują, że okresowo pojawia się nadwyżka lub niedobór. Wysoka stopa zysku i perspektywy jej dalszego wzrostu zachęcająca do określonej alokacji kapitału, rośnie popyt na środki produkcji, a płace, ceny, stopa zysku rosną.
Dla zwiększenia podaży wykorzystuje się istniejące rezerwy.

30. Teorie zewnętrzne i wewnętrzne wyjaśniające źródła cykli

31. Inflacja i jej tempo

Inflacja - to wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr w jakimś okresie. Czysta inflacja pojawia się wówczas kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie.
Tempo inflacji:
W okresie inflacji maleje wartość pieniądza i najczęściej można spotkać się z określeniami: inflacja pełzająca (ceny rosną od 3-5% rocznie), krocząca (5-10% rocznie), galopująca (do 50% rocznie), hiperinflacja (na poziomie 100-200% rocznie).
- Inflacja pełzająca: nie rodząca zbyt negatywnych skutków (jednocyfrowa 3%-5%)
- Inflacja krocząca: wzrost cen sięga kilkunastu % w skali rocznej, taki ruch cen daje się przewidzieć i uwzględnić w podejmowanych decyzjach (10 %)
- Inflacja galopująca: wzrost cen od kilkudziesięciu do 100% w skali rocznej
· Hiperinflacja: wzrost cen o więcej niż o 50% w skali miesiąca, działa ona już destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizuje stosunki społeczno-polityczne, osłabia wiarygodność finansową u wierzycieli.

32. Podatek losowy w inflacji

33. Stagflacja i deflacja

STAGFLACJA - ma miejsce, kiedy występuje jednocześnie inflacja ze zastojem na rynku.
strefa wolnego handlu - państwa przystępujące do strefy znoszą pomiędzy sobą cła i inne ograniczenia o skutkach podobnych do ceł (normy jakościowe, dopłaty eksportowe), zachowują jednak prawo do prowadzenia własnych indywidualnych polityk celnych w stosunkach z państwami trzecimi.
DEFLACJA - jest zjawiskiem odwrotnym od inflacji - polega na utrzymaniu się spadku cen towarów i czynników produkcji w długim okresie czasu.

34. Pojęcie bezrobocia

Bezrobocie - to brak równowagi na rynku pracy. Rynek nie jest w stanie przy pomocy swoich mechanizmów przywrócić równowagi tam, gdzie jest zachwiana. Do bezrobotnych zlicza się osoby w wieku produkcyjnym (kobiety 18-59 lat życia, dla mężczyzn 18-64 lat życia), które są zdolne do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy.

35. Bezrobocie frykcyjne i chroniczne

Bezrobocie frykcyjne: powstaje w związku z powolnością przystosowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na rynku pracy. Jest to zjawisko gdzie liczba oferowanych miejsc pracy zmienia się nieustannie. Tworzą je osoby o ułomnościach fizycznych lub psychicznych w zasadzie uniemożliwiające podjęcie pracy zawodowej. W tej kategorii mieszczą się również osoby chwilowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu.

36. Bezrobocie jawne, niejawne i ukryte

Bezrobocie jawne - osoby zarejestrowane w Urzędzie Pracy.
Bezrobocie niejawne - osoby bez pracy nie zarejestrowane w Urzędzie Pracy.
Bezrobocie ukryte - związane z przyrostami zatrudnienia, osoby które pracują ale są zbędne z ekonomicznego punktu widzenia.

37. Bezrobocie koniunkturalne i strukturalne

Bezrobocie koniunkturalne - spowodowane jest wahaniami koniunktury gospodarczej. Zatrudnienie osiąga najwyższy poziom w fazie rozkwitu, a najmniejszy w fazie kryzysu.
Bezrobocie strukturalne - jest wynikiem upadku jednych a rozwoju drugich branż i gałęzi. Występuje wówczas, gdy nierównowaga na rynku pracy jest efektem niedopasowania struktury podaży pracy (głównie pod względem kwalifikacji, wykształcenia, zawodu, miejsca zamieszkania) i struktury popytu na pracę.

38. Mierniki bezrobocia

Podstawowym miernikiem bezrobocia jest stopa bezrobocia.
Stopa bezrobocia, wielkość statystyczna opisująca zjawisko bezrobocia. W praktyce stosowane są dwa sposoby jej obliczania: pierwszy, używany w większości krajów świata, określa stopę bezrobocia jako stosunek liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do zasobu siły roboczej. Drugi, stosowany rzadziej, jest relacją liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do liczby ludności w wieku produkcyjnym, tj. do liczby osób w granicach wiekowych określających w danym kraju wiek produkcyjny. Stopa bezrobocia nie jest dokładnym miernikiem rozmiarów bezrobocia, ponieważ zawsze istnieje grupa bezrobotnych, którzy poszukują pracy na własną rękę nie rejestrując się w urzędzie zatrudnienia, a równocześnie wielu zarejestrowało się tylko po to, by skorzystać z prawa do zasiłku, nie mając zamiaru podjęcia pracy.

39. Środki aktywne i pasywne walki z bezrobociem

Środki aktywne - służą zwiększeniu zatrudnienia produktywnego i rozszerzają potęciał wytwórczy kraju:
- Pośrednictwo pracy (państwowe i prywatne) - organizacje i instytucje upoważnione do udzielania usług w ramach pośrednictwa pracy. Usługi te są nieodpłatne dla pracowników a płatne dla pracodawców.
- Poradnictwo zawodowe - doradca zawodowy pomaga przy wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia, a pracodawcom w doborze kandydatów na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych.
*indywidualne
*grupowe
- Prace interwencyjne - zatrudnienie czasowe na okres 12 miesięcy, w dowolnym miejscu, wynagrodzenie w połowie jest pokrywane ze środków państwowych.
- Roboty publiczne - również zatrudnienie czasowe, ale wynagrodzenie jest w całości pokrywane ze środków państwowych.
- Szkolenia i przekwalifikowania bezrobotnych.
Środki pasywne - służą zmniejszeniu podaży siły roboczej:
- Fundusz Pracy
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
- Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników
- Państwowy Fundusz Rehabilitacyjny Osób Niepełnosprawnych

40. Funkcje zasiłku

Funkcja motywująca
Funkcja dochodowa

22. System Rachunków Narodowych (SNA) a System Produkrtu Materialnego (MPS)

Metodą rachunkowości narodowej przyjętą w krajach o gospodarce rynkowej jest SNA (System of National Accounts); opiera się on na teorii wartości wymiennej, zgodnie z którą wartość jest tworzona we wszystkich działach gospodarki nar. (w przemyśle, rolnictwie, usługach itd.), a jej wyrazem są dochody uzyskiwane z transakcji kupna–sprzedaży dóbr i usług.

W krajach bloku komunist. stosowano Metodę Produktu Materialnego (MPM), opartą na marksowskiej teorii wartości, zgodnie z którą wartość jest tworzona tylko w działach produkcji materialnej (przemysł, rolnictwo, leśnictwo) oraz tzw. usługach materialnych (transport, handel).

24. Grupa produktywna i nieproduktywna w społeczeństwie

Społeczeństwo możemy podzielić na dwie grupy ludności: produktywna, tworząca produkt krajowy i nieproduktywna (dzieci, emeryci, renciści).

25. Składniki wzrostu gospodarczego

Proces wzrostu gospodarczego uzależniony jest od czynników ekonomicznych, politycznych, kulturowych, demograficznych i przyrodniczych. Do najważniejszych należą:
nakłady pracy i jej wydajność
zasoby naturalne
kapitał produkcyjny - budowle, maszyny
kapitał finansowy
technologia - wiedza o tym, jak wykorzystać pracę i kapitał do wytwarzania dóbr i usług
postęp organizacyjny
nauka
czynniki rynkowe, np. rozwój rynków finansowych
polityka gospodarcza państwa
stabilność polityczna

26. Droga intensywna i ekstensywna wzrostu gospodarczego

Ekstensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększanie zasobów, np. wzięcie pod uprawę nowych areałów ziemi oraz — intensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów, np. przez zwiększenie wydajności z hektara gruntów ornych.

14. Cechy kapitalizmu.

Kapitalizm to system gospodarczy opierający się na zasadach:
wolnego obrotu towarami i usługami
wolnej konkurencji pomiędzy podmiotami
wolnego obrotu kapitałem oraz środkami produkcji

16. Prywatna własność jako podstawa rozwoju gospodarki rynkowej

Własność prywatna, daje ludziom motywacje do wykorzystania tego, co posiadają w celu produkcji tych wyrobów, których sprzedaż może przynieść im zysk. Czynnik ten nazywamy często motywem zysku, stanowi on motor napędowy działań ludzkich i sprawia, ze produkują oni rzeczy, których pragną kupujący.

2. Merkantylizm
Pod nazwami merkantylizm lub ustrój merkantylny rozumiany jest zestaw wyobrażeń na temat polityki ekonomicznej, które pojawiły się we wczesnym okresie nowoczesności; ich źródłem jest bullionizm - Teoria mówiąca, że metale szlachetne równają się bogactwu.
Termin merkantylizm został ukuty w 1776 roku przez słynnego ekonomistę Adama Smitha, który wywiódł go z łacińskiego słowa mercari, oznaczającego "handlować", "prowadzić handel", które z kolei pochodzi od słowa merx oznaczającego "towar". Początkowo używany był wyłącznie przez swoich krytyków, do których zaliczał się też Adam Smith.

Merkantyliści uważali, że:
- kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują,
- kraj, który ma najwięcej bogactwa wygrywa tę konkurencję,
- kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa.

Głównym wnioskiem płynącym z tych reguł - reguł, które przez całe stulecia określały stosunki międzynarodowe - było to, że kluczowy dla zwiększenia przez dany kraj swoich zasobów metali szlachetnych jest korzystny bilans handlowy. Każdy kraj musiał eksportować więcej dóbr i usług niż importuje, oczywiście o ile nie był w stanie zwyczajnie wytwarzać dużych ilości własnych metali szlachetnych. Przykładowo, Anglia założyła kolonie na półkuli zachodniej po części aby posiadać własne źródło drewna i nie musieć kupować go w obszarze bałtyckim. Było to ważne dla przemysłu stoczniowego, a więc w tworzeniu potęgi morskiej.
Merkantylizm był siłą napędową kolonializmu, w myśl zasady, że wielkie imperium to klucz do bogactwa.
Podstawowym dogmatem merkantylizmu było twierdzenie, że eksportowanie materiałów surowych lub niewykończonych jest szkodliwe dla kraju (narodu), ponieważ więcej bogactwa możnaby uzyskać z ich przemysłowego przetwarzania w kraju. Dlatego np. Anglia zabroniła eksportu niewykończonego materiału (do szycia - przyp. tłum.) do Holandii.
Jako zła postrzegana była również zależność od handlu zagranicznego. Aby sobie z nią poradzić, Anglia wprowadziła Akty Nawigacyjne, które zabraniały wstępu do angielskich portów każdemu statkowi, który nie był angielski ani nie przewoził dóbr wyprodukowanych w kraju swego pochodzenia. Rezultatem tego było ograniczenie możliwości prowadzenia handlu przez kolonie brytyjskie z krajami innymi niż Anglia.
Europejski merkantylizm siedemnastego i osiemnastego wieku był również odpowiedzialny za wzrost intensywnej przemocy w tamtym okresie. Uważano, że ponieważ poziom handlu światowego jest stały, więc jedyną metodą zwiększenia handlu jednego kraju jest odebranie go innemu krajowi. Z teoriami merkantylistów można bezpośrednio łączyć niektóre wojny, jak np. angielsko-holenderskie czy francusko-holenderskie.
Jednym z najważniejszych zarzutów podnoszonych przeciw Wielkiej Brytanii pod koniec XVIII wieku przez rewolucjonistów amerykańskich było stosowanie ceł przez ten kraj. Teoria merkantylistyczna zakłada, że jeśli ktoś pragnie aby jego imperium miało tak wiele złota jak tylko możliwe, to jego kolonie nie powinny płacić złotem za sprowadzane z zagranicy dobra. Restrykcje handlowe ograniczały więc handel z innymi potęgami, zmuszając kolonistów do nabywania wykończonych dóbr wyłącznie od rządzącego imperium i płacenia za nie cen na poziomie o wiele wyższym niż efektywny wg Adama Smitha.
Obecność małej, posiadanej przez Holandię i od czasów Hugona Grocjusza (który żył w latach 1583-1645) wspierającej ideę wolnego handlu karaibskiej wyspy St Eustace odegrała ogromną rolę w późniejszej rewolucji. Wyspa ta była otwarta dla wszystkich i nie nakładała w ogóle żadnych ceł. Jej gubernator zdecydował się powitać statek SS Andrea Doria, który pływał pod banderą Kongresu Kontynentalnego.
Stopniowo, kres dominacji merkantylizmu położyła opisana przez Adama Smitha niewidzialna ręka rynku oraz szkoła klasyczna ekonomii. Librealizm i merkantylizm u podstaw są skrajnie różne w kluczowej sprawie; podczas gdy merkantylizm zakładał, że wszyscy ludzie na świecie muszą konkurować o ograniczone bogactwo świata, Adam Smith uważał, że w bogactwie i handlu niekoniecznie musi być zwycięzca i przegrany (czyli, że są one, zgodnie z teorią gier, grą o sumie niezerowej, ang. "non-zero-sum game", por. podany odnośnik) - co w pierwszym rzędzie oznacza, że ponieważ potrzeby są różne, więc obie uczestniczące w transakcji strony mogą realnie zyskać, ponieważ wymienione w jej efekcie przedmioty przedstawiają dla swoich nowych właścicieli wyższą wartość. Bullionizm dyktował, że złoto to złoto, i kropka, a więc gdy jedna strona zarabia, to druga musi stracić (co jest zgodne z założeniem gry o sumie zerowej); podczas gdy Smith uważał, że złoto nie było tak naprawdę niczym innym niż żółtą skałą, która przedstawia sobą wartość tylko dlatego, że nie ma jej zbyt dużo. Obecnie, większość ekonomistów zgadza się ze Smithem.
Elementy teorii merkantylistycznej pozostawały przez lata w dyskursie ekonomicznym. Do dziś nikt nie może zaprzeczyć, że na świecie istnieje ograniczona ilość złota, czy też - co jest obecnie istotniejsze - ograniczona ilość ropy. Przykładowo, główną motywacją japońskiego ekspansjonizmu z czasów Drugiej Wojny Światowej była potrzeba uzyskania kontroli nad zasobami naturalnymi takimi, jak minerały, drewno, kauczuk, których bardzo brakowało na wyspach japońskich.
Zimnowojenny populizm Ameryki Łacińskiej oraz programy ekonomiczne zastępowania importu (ang. import substitution), wraz z minionymi i obecnymi teoriami marksistowskimi opierają się na przekonaniu, że kolonialne struktury gospodarcze funkcjonują nadal, gdzie eksporterzy surowców spierają się z tymi, którzy są eksporterami dóbr przetworzonych (przykładowo, produkt wytworzony przez korporację McDonald's, w pewnym sensie jest dobrem przetworzonym).
Ekonomista John Maynard Keynes również widział w merkantylizmie wiele dobrego. Podczas, gdy Adam Smith odrzucał pogląd, że kruszec to coś więcej niż zwykły towar, Keynes uważał napływ złota i srebra za korzystny. Twierdził on, iż większe rezerwy złota będą prowadzić do zwiększonych pożyczek i niższych stóp procentowych, co w sumie będzie stymulować wzrost oraz wspomagać rządowe pożyczki. Keynes przyjął również zasadniczy pogląd merkantylizmu twierdzący, że interwencje rządu (interwencjonizm państwowy) w gospodarce są koniecznością. Niektóre partie polityczne przyjęły teorie Keynesa, które weszły w życie w ramach wprowadzonego w USA przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta programu Nowego Ładu (ang. New Deal), a w Wielkiej Brytanii - przez rząd (BPT) labourzystów po Drugiej Wojnie Światowej.
Teoria merkantylistyczna ma również wpływ na koncepcję, że nadwyżka handlowa jest automatycznie dobra, podczas gdy deficyt handlowy - automatycznie zły. Niektórzy ekonomiści twierdzą, iż japońska polityka handlowa w latach 70 i 80 była w dużej mierze oparta na koncepcjach merkantylistycznych, i że jest ona jedną z przyczyn stagnacji gospodarczej Japonii w latach 90.

Fizjokratyzm

pochodzi od słowa fizis – natura, przyroda. Kierunek fizjokratyzmu to kierunek rozwijający się w pierwszej połowie 18 wieku, jest związany z nazwiskiem Francois Quesnay’a (kene, 1694 – 1774) – lekarz nadworny króla Francji. Stał się on czołową postacią kierunku fizjokratyzmu. Wokół niego skupiało się grono uczniów, którzy w przyszłości propagowali, popularyzowali i rozpowszechniali dzieła swego mistrza. Jego uczniowie to między innymi: markiz Mirabean, baron Trosne, Turgot. Główna teoria Quesnay’a rozwinęła się dopiero po 1750 roku, po 60 roku życia zaczął mówić o ekonomii – traktował ją jako wycinek przyrody, tak jak życie natury tak życie społeczne rządzi się naturalnymi prawami. Organizm ekonomiczny i społeczny traktował jako jeden organizm biologiczny. Wyróżniał on trzy podstawowe koncepcje:
1. koncepcja jednego porządku naturalnego,
2. koncepcja jednego produktu czy produktywności,
3. koncepcja obiegu dóbr.
Założenia Quesnay’a co do pierwszej koncepcji wiążą się z założeniami szczególnego eksponowania problematyki rolnictwa. We Francji w dynamicznym tempie rozwiało się rzemiosło i miasta. W tym samym czasie katastrofalnie upadała wieś i rolnictwo. W tej sytuacji niedorozwoju rolnictwa pojawił się fizjokratyzm jako kierunek biorący rolnictwo w obronę. Fizjokratyzm zakładał, że:
- życie gospodarcze i społeczne jest wycinkiem natury, gospodarka musi opierać się na prawach ekonomicznych (pierwszy raz wspomniane), a prawa ekonomiczne również są wycinkiem praw natury. Ta kwestia bardzo wyraźnie znalazła swój wyraz w epoce ekonomii klasycznej. Ekonomię traktowano jako zbiór praw rządzących życiem społecznym i gospodarczym;
- fizjokratyzm zakładał również, że ekonomista ma obowiązek poznać prawa ekonomiczne i stosować je w życiu. Im lepiej je pozna, tym lepiej będzie żył;
- praw ekonomicznych nie tworzy państwo lecz człowiek, człowiek tylko poznaje prawo, bądź je tylko odczytuje.
Druga koncepcja – założenie fizjokratów mówi, że jedynie rolnictwo jest produkcyjne. Fizjokraci przyjmują, że tylko praca tworzy wartość (tak samo uważają później klasycy angielscy). Quesnay poszedł dalej i ograniczył to pojęcie tylko do pracy wydatkowanej w sferze rolnictwa. Według niego tylko rolnictwa daje wartość dodatkową i pomnożenie dochodów, dzięki niemu powstaje bogactwo. Wszelka inna praca nie tworzy właściwie nowej wartości i nie tworzy pomnożenia wartości. Według fizjokratów handel również nie tworzy żadnych dóbr, jest to tylko przesuwanie w czasie i przestrzeni tych samych dóbr. Następuje tylko przemiana, przekształcenie istniejących form. Według Quesnay’a wcale nie każda praca w rolnictwie i nie każde rolnictwo wytworzy nową wartość dodatkową (dodaną). Nową wartość wytworzy się tylko w rolnictwie wielkim, nowoczesnym, ukapitalistycznionym. Fizjokraci uważali, że technika musi być wprowadzona właśnie na wsi, uważali również, że nie ma sensu otaczać ochroną państwa przemysłu oraz rzemiosła ponieważ są to sfery jałowe i nie tworzą nowej wartości.
Trzecia koncepcja – według fizjokratów tylko praca w rolnictwie jest produktywna, wszystkie prace we wszystkich sektorach są konieczne, nawet praca jałowa nie oznacza pracy niepotrzebnej ponieważ wszystkie prace mają ogromne znaczenie dla pracy w rolnictwie.

Quesnay przedstawił tablicę obiegu dóbr na podobieństwo organizmu biologicznego. W obiegu dóbr uczestniczą trzy klasy: a) klasa rolników, gdzie Quesnay rozróżniał dzierżawcę od właściciela ziemi, b) klasę właścicieli ziemskich, do której zaliczono całą administrację państwową wraz z królem na czele; uważał, że ta klasa rządząca nie zajmuje się pracą na swojej ziemi ponieważ wydzierżawia ją rolnikom, c) klasa przemysłowców, czyli klasa jałowa, niezależnie od gałęzi, działu i rodzaju rzemiosła czy przemysłu. W obiegu dóbr za początek przyjął wytworzenie pewnych dóbr w poszczególnych klasach, wytworzenie nowych dóbr dzieje się przede wszystkim w rolnictwie. Klasa właścicieli ziemskich (pojęcie klasa przyjął Marks, teraz używamy pojęcia warstwa) ma zadania administracyjne, kulturowe i oświatowe. Klasa przemysłowa przetwarza z kolei surowce na artykuły przemysłowe.
Tablica ekonomiczna Franciszka Quesnay’a.
5 miliardów rocznie produktu brutto (w liwrach z Tours)

3. KLASYCZNA SZKOŁA W EKONOMII, kierunek myśli ekon., którego gł. przedmiotem zainteresowania był rozwój gosp.; ujmował proces ekon. jako proces naturalny, podlegający działaniu własnych praw, które wyzwalają samoczynnie działające mechanizmy ekon., a osiągnięcie harmonijnego i pożytecznego porządku gosp. zapewnia niewidzialna ręka rynku; stworzony przez A. Smitha i D. Ricardo na przeł. XVIII i XIX w.

Główne szkoły myśli makroekonomicznej
Szkoła klasyczna

Przed dekadą lat 30-tych XX wieku większość ekonomistów uważała, że siły podaży i popytu są w stanie rozwiązać problemy bezrobocia i niskiego poziomu produkcji. Szkoła klasyczna jest to szkoła myślenia ekonomicznego, która posługuje się teorią makroekonomiczną, zakładającą, że gospodarka w długim okresie, o ile nie będzie się zakłócać jej funkcjonowania, doprowadzi do równowagi i neutralności pieniądza. Zgodnie z teorią klasyczną, wzrost bezrobocia doprowadzi do spadku stawek płac ponieważ większa liczba robotników będzie konkurować o mniejszą liczbę stanowisk pracy. Gdy cena siły roboczej spadnie, przedsiębiorcy będą zatrudniali więcej pracowników, obniżając stopę bezrobocia i doprowadzając do ożywienia produkcji. Ekonomiści klasyczni winią przejściowo działające czynniki za wywoływanie nierównowagi, a za winnych bezrobocia i niedostatecznej produkcji uznają związki zawodowe i przepisy ograniczające spadek stawek płac w reakcji na spadek popytu. Ich recepta jest prosta: znieść wszelkie prawa ograniczające elastyczne kształtowanie się cen i płac.
Według ekonomistów klasycznych, problem spadku tempa wzrostu produktywności może również zostać rozwiązany przez system wolnego rynku. Jeśli ludzie chcą więcej dóbr i usług i mają dość pieniędzy by je nabyć, wtedy przedsiębiorstwa będą więcej inwestować, a nowe, bardziej sprawne urządzenia pozwolą na osiągnięcie wzrostu produktywności i wielkości produkcji w przyszłości. W mniemaniu ekonomistów klasycznych , spadające tempo wzrostu produktywności wskazuje na to, że konsumenci nie są skłonni płacić za wyższy poziom produkcji w przyszłości rezygnując z bieżącej konsumpcji. Klasyczni ekonomiści wyrażają również opinię, że pieniądz nie jest w stanie zmienić realnych wielkości zmiennych ekonomicznych. Znaczy to, że wierzą oni w neutralność pieniądza: uważają, że zmiany podaży pieniądza wpływają na ogólny poziom cen, ale nie mają wpływu na poziom cen względnych (więcej na temat klasycznej szkoły myśli ekonomicznej, patrz literatura uzupełniająca).

4. Szkoła keynesowska

Ekonomiści keynesowscy - zwolennicy poglądów brytyjskiego ekonomisty Johna Maynarda Keynesa (1883-1946) - uważają, że główną przyczyną niskiego poziomu produkcji i bezrobocia jest niedostateczna wielkość ogólnych wydatków. Ogół podmiotów gospodarujących tzn. konsumenci, przedsiębiorstwa i instytucje rządowe razem wzięte nie zgłaszają wystarczającego dużego popytu na dobra i usługi, by zapewnić pełne zatrudnienie siły roboczej. Keynesiści powiedzieliby, że fluktuacje aktywności ekonomicznej w skali makro, odzwierciedlają fluktuacje popytu, szczególnie popytu na inwestycje w dobra kapitałowe. Keynesizm jest teorią makroekonomiczną, która szczególnie podkreśla fakt, że gospodarka ze swej natury ma charakter niestabilny i wymaga stosowania aktywnych, doraźnych posunięć polityki gospodarczej rządu w celu wyeliminowania bezrobocia i inflacji. Treścią sugerowanych przez nich rozwiązań problemu bezrobocia jest podniesienie ogólnego poziomu wydatków na jeden z kilku sposobów. Jedna możliwość leży w obniżce podatków, co zwiększa zdolność nabywczą konsumentów i przedsiębiorstw (i w wyniku tego podnosi poziom ogólnego popytu). Innym sposobem jest wzrost wydatków rządowych (państwowych).Trzecim sposobem jest obniżka stóp procentowych przez zwiększenie zasobów pieniądza, skłaniając przedsiębiorstwa i konsumentów do brania
pożyczek na nowe zakupy. Faktycznie keynesiści uważają, że wszelkie posunięcia polityki stymulujące popyt na inwestycje w ostatecznym rachunku doprowadzą do zwiększenia zarówno produkcji jak i tempa wzrostu produktywności pracowników. Dla zwolenników Keynesa, zarówno produkcja jak i ceny odgrywają rolę w równoważeniu gospodarki w krótkim okresie. To, który czynnik będzie grał rolę dominującą zależy od wielkości niewykorzystanych zasobów. Jeśli znaczna ilość zasobów pozostaje niewykorzystana, nastąpi bardziej znacząca zmiana wielkości produkcji. Jeśli jednak niewykorzystane pozostają jedynie niewielkie ilości zasobów, ceny zmienią się bardziej. Ekonomiści szkoły klasycznej składają cały ciężar odzyskania równowagi gospodarczej w krótkim okresie na ceny.
Keynesiści również skłaniają się do postrzegania inflacji jako problemu popytu. Konsumenci zgłaszają większy popyt ogólny niż gospodarka jest w stanie zaspokoić, wywierając nacisk prowadzący do wzrostu cen. Rozwiązanie: zredukować całkowity popyt przez odwrócenie kierunków polityki uznawanych za środki prowadzące do zmniejszenia bezrobocia. Podnieść podatki ograniczając wydatki konsumentów i przedsiębiorstw, albo zredukować wydatki rządu; albo podnieść stopy oprocentowania, redukując kredyty a tym samym i zakupy. Niestety, według tradycyjnej teorii keynesizmu, posunięcia polityki mające ograniczyć inflację wywołują tendencję do wzrostu bezrobocia i vice versa.
5. Szkoła monetarystyczna

Monetaryści wykazują skłonność do postrzegania inflacji i niestabilności gospodarki jako w podstawowej mierze problemu monetarnego. Uważają oni, że inflacja powstaje głównie wtedy, gdy zbyt wiele dolarów wpompowywanych jest w gospodarkę przez poszczególne instytucje rządowe. Rozwiązanie monetarys-tyczne polega na redukowaniu wzrostu ilości pieniądza w gospodarce. Monetaryzm jest makroekonomiczną teorią, która postuluje nieaktywistyczną politykę gospodarczą, monetaryści uważają, że gospodarka ma ze swej natury charakter stabilny i zwykle powróci do swego naturalnego stanu po każdym okresie przejściowej nierównowagi. Zalecają oni ,,automatyczną" zasadę wzrostu wielkości zasobów pieniądza (np. 2 - 4 procent rocznie) lub przynajmniej bardziej „gładkie", wolniejsze, tempo wzrostu zasobów pieniądza przy założeniu ograniczenia praw do doraźnego wpływania na wielkość zasobów pieniądza. W dużym stopniu wierzą oni w zdolność prywatnego sektora do samonaprawy i sceptycznie oceniają zdolność rządu do kierowania gospodarką. Noblista w dziedzinie ekonomii, Milton Friedman porównuje kształtowanie polityki przez rząd do samochodu pędzącego w tunelu, który raz po raz odbija się od którejś ze ścian. Samochód może dotrze do punktu przeznaczenia, ale ludzie zostaną w międzyczasie mocno poturbowani.
Monetaryści uważają również, że wiele nieregularności w działalności gospodarczej wynika z nieregularnego wzrostu zasobów pieniądza. Opinia ta oparta jest o przekonanie, że prędkość obiegu pieniądza jest stała lub, co najmniej przewidywalna. Twierdzą, że Wielka Depresja lat 1930-tych w USA uległa pogłębieniu na skutek tego, że Rezerwa Federalna zmniejszyła zasoby pieniądza o co najmniej jedną trzecią na początku lal 1930. Ceny i płace po prostu nie były w stanie spadać w procesie dostosowawczym w takim tempie, w jakim spadała wielkość zasobów pieniądza; wynikiem tego było dotkliwe bezrobocie.
Choć podkreślają znaczne wahania tempa wzrostu zasobów pieniądza, monetaryści podzielają wiele poglądów szkoły klasycznej. Znaczna część obecnego bezrobocia jest wynikiem, jak uważają, prawnych ograniczeń, takich jak stawki płac minimalnych, które uniemożliwiają spadek płac i uniemożliwiają powstanie równowagi na rynku siły roboczej. Monetaryści są również przekonani, że należy spodziewać się jakiegoś poziomu bezrobocia przy założeniu dążenia ludzi do znalezienia najlepszych z możliwych miejsc pracy i istnienia systemu zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków socjalnych. Faktycznie, jeśli zasiłki dla bezrobotnych oraz wzrost zasobów pieniądza następują jednocześnie, monetaryści będą przewidywać wzrost tak bezrobocia jak i inflacji. Monetaryści bardziej dążą do redukcji inflacji niż do zmniejszenia bezrobocia. (Szczegóły teorii monetarystycznej oparte są o zasady kreacji i kontroli zasobów pieniądza. Szerzej na ten temat w literaturze uzupełniającej).

6. Dobra te często są dzielone na DOBRA PRODUKCYJNE (będące jednym z czynników wytwórczych, są wykorzystywane do wytwarzania innych dóbr, ale w przeciwieństwie do surowców są zwykle trwałe) oraz DOBRA KONSUMPCYJNE (służące do czerpania z nich korzyści bezpośrednio po nabyciu, czyli nie służące do wytworzenia innych dóbr).

7. Czynniki produkcji to trzy rzeczy niezbędne do wytwarzania dóbr:

- ziemia oraz naturalne surowce to posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest czynsz.
- praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca,
- kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji inny dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału jest zysk.

Pojęcie czynników produkcji wywodzi się od dzieła “Bogactwo narodów” wydanego w roku 1776 przez Adama Smitha. Dalej było ono rozwijane przez David Ricardo oraz John Stuart Mill i stało się podstawą ekonomii politycznej.
W klasycznej ekonomii kapitałem były narzędzia i maszyny. Współcześnie określa się to jako kapitał fizyczny. Nie mniej ważny jest kapitał ludzki oznaczający zwykle wiedzę i umiejętności siły roboczej.
Czasami jako czwarty czynnik produkcji określa się inicjatywę przedsiębiorców, jednak można to traktować jako ludzki kapitał opłacany zyskiem.
Współcześnie pojęcie czynników produkcji jest częścią teorii mikroekonomii

8. Środki pracy – rzeczowe elementy użytkowe w procesie produkcji, przy pomocy, których człowiek pracujący (homo faber) przekształca przedmioty pracy w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.
Charakterystyka środków pracy:
- budowle i urządzenia produkcyjne
- maszyny i narzędzia pracy
- zużywają się one stopniowo, z reguły reprezentują znaczną wartość; nie zmieniają w sposób zasadniczy swojej formy zewnętrznej, wymagają odpisów amortyzacyjnych.

Przedmioty pracy – rzeczowe elementy użytkowe w procesie produkcyjnym, które człowiek przy pomocy środków pracy przekształca w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.
- surowce, półfabrykaty, paliwa,
- zużywają się jednorazowo, zmieniając swoją formę zewnętrzną; nie wymagają odpisów amortyzacyjnych i są jednorazowo wpisywane w koszty.

Sepi

[link widoczny dla zalogowanych]

[link widoczny dla zalogowanych]

[link widoczny dla zalogowanych]